لق شدن و افتادن دندان شیری یکی از نقاط عطف مهم در دوران کودکی است. لحظه‌ای آمیخته با هیجان، کمی ترس و کلی سوال برای والدین و خود کودک! دیدن جای خالی دندان فرزندتان و انتظار برای رویش دندان دائمی، تجربه‌ای منحصر به فرد است. اما دندان شیری کی می افتد؟ آیا ترتیب خاصی برای افتادن دندان شیری وجود دارد؟ برای افتادن دندان شیری چه باید کرد؟ و چه زمانی ممکن است جای نگرانی باشد؟
ما در کلینیک تاج بعنوان بهترین دندانپزشکی شبانه روزی تهران، می‌دانیم که این دوره می‌تواند با سوالات و ابهامات زیادی همراه باشد. به همین دلیل، این راهنمای جامع را برای شما والدین عزیز آماده کرده‌ایم تا با آگاهی کامل و خیالی آسوده، این مرحله طبیعی از رشد فرزندتان را همراهی کنید. بیایید با هم سفری به دنیای دندان‌های شیری داشته باشیم و ببینیم چگونه می‌توانیم به بهترین شکل از لبخند در حال تغییر کودکمان مراقبت کنیم و هرگونه نگرانی در مورد افتادن دندان شیری کودکان را برطرف سازیم.
زمان افتادن دندان شیری؛ شمارش معکوس برای لبخند دائمی!
یکی از اولین سوالاتی که ذهن والدین را درگیر می‌کند این است که دندان شیری از چند سالگی می افتد؟ به طور کلی، فرآیند افتادن دندان شیری از حدود ۶ سالگی شروع می‌شود و تا ۱۲ یا ۱۳ سالگی ادامه پیدا می‌کند. البته این یک بازه زمانی متوسط است و ممکن است در برخی کودکان کمی زودتر (حتی گاهی افتادن دندان شیری در ۵ سالگی) یا کمی دیرتر آغاز شود. اولین دندان‌هایی که معمولا لق شده و می‌افتند، دندان‌های پیشین پایینی (Central Incisors) هستند، همان‌هایی که زودتر از بقیه هم درآمده بودند!
فرایند افتادن دندان شیری زمانی اتفاق می‌افتد که ریشه دندان شیری توسط دندان دائمی که زیر آن در حال رشد است، تحلیل رفته و جذب می‌شود. این باعث لق شدن دندان شیری شده و نهایتا می‌افتد تا فضا برای بیرون آمدن دندان دائمی باز شود. دانستن زمان افتادن دندان شیری به شما کمک می‌کند تا آمادگی لازم برای این اتفاق را داشته باشید و بتوانید به سوالات کنجکاوانه فرزندتان پاسخ دهید. همچنین درصورت نیاز به دنبال روکش موقت دندان کودک خود باشید.
ترتیب افتادن دندان شیری؛ کدام دندان اول خداحافظی می‌کند؟
آیا می‌دانستید که افتادن دندان شیری معمولا از یک الگوی قابل پیش‌بینی پیروی می‌کند؟ اگرچه ممکن است تفاوت‌های جزئی بین کودکان وجود داشته باشد، اما ترتیب افتادن دندان شیری به طور کلی به شرح زیر است:
- دندان‌های پیشین مرکزی پایین: معمولا اولین مهمانانی هستند که حدود ۶ تا ۷ سالگی خداحافظی می‌کنند.
- دندان‌های پیشین مرکزی بالا: کمی بعد از همتایان پایینی خود، حدود ۶ تا ۷ سالگی می‌افتند.
- دندان‌های پیشین کناری (بالا و پایین): در حدود ۷ تا ۸ سالگی نوبت به این دندان‌ها می‌رسد.
- اولین دندان‌های آسیاب (بالا و پایین): اگر برایتان سوال باشد که “دندان آسیاب شیری در چه سنی می افتد؟”باید گفت که این دندان‌ها که کمی عقب‌تر قرار دارند، معمولا بین ۹ تا ۱۱ سالگی می‌افتند.
- دندان‌های نیش (بالا و پایین): حدود ۹ تا ۱۲ سالگی نوبت افتادن دندان‌های نیش است.
- دومین دندان‌های آسیاب (بالا و پایین): این دندان‌ها آخرین گروه از دندان‌های شیری هستند که معمولا بین ۱۰ تا ۱۲ سالگی می‌افتند و جای خود را به دندان‌های آسیاب دائمی می‌دهند.
آگاهی از ترتیب افتادن دندان شیری به شما کمک می‌کند تا بدانید تقریبا چه زمانی باید منتظر لق شدن کدام دندان باشید یا باید بخاطر دندان درد به سراغ عصب کشی دندان شیری کودکان بروید. با این حال، اگر ترتیب افتادن دندان‌های فرزندتان کمی متفاوت بود، لزوما جای نگرانی نیست، اما در صورت مشاهده هرگونه مورد غیرعادی، مشورت با دندانپزشک اطفال توصیه می‌شود.
افتادن دندان شیری کودکان؛ چه کنیم وقتی دندان لق می‌شود؟
مشاهده لق شدن اولین دندان شیری می‌تواند برای کودک هیجان‌انگیز یا کمی ترسناک باشد. وظیفه شما به عنوان والدین، مدیریت این شرایط و ارائه راهنمایی مناسب است. سوال مهم این است: برای افتادن دندان شیری چه باید کرد؟
- اجازه دهید روند طبیعی طی شود: مهم‌ترین نکته این است که کودک یا خودتان سعی نکنید دندان را به زور بکشید. این کار می‌تواند باعث درد، خونریزی بیش از حد و حتی آسیب به لثه یا دندان دائمی زیرین شود.
- آمادگی برای افتادن: به کودک توضیح دهید که افتادن دندان طبیعی است و دردناک نخواهد بود (یا درد بسیار کمی خواهد داشت). می‌توانید داستان‌هایی مثل “فرشته دندان” را برای هیجان‌انگیزتر کردن ماجرا تعریف کنید.
نکات زیر را پس از افتادن دندان شیری رعایت کنید:
- شستشو: از کودک بخواهید دهانش را با آب نمک ولرم (نصف قاشق چای‌خوری نمک در یک لیوان آب ولرم) به آرامی شستشو دهد.
- کنترل خونریزی: اگر خونریزی وجود داشت (که معمولا کم و کوتاه‌مدت است)، یک تکه گاز استریل تمیز را روی محل دندان افتاده قرار دهید و از کودک بخواهید به آرامی آن را برای چند دقیقه فشار دهد.
- اطمینان‌بخشی: کودک را تشویق کنید و به او اطمینان دهید که همه چیز خوب است.
- جشن کوچک: افتادن هر دندان شیری یک اتفاق مهم است! می‌توانید آن را به یک خاطره خوب تبدیل کنید.
دانستن اینکه برای افتادن دندان شیری چه باید کرد، به شما و فرزندتان کمک می‌کند تا این تجربه را با آرامش و کمترین استرس پشت سر بگذارید و از آن به عنوان یک مرحله طبیعی و مثبت در رشد یاد کنید. افتادن دندان شیری کودکان بخشی طبیعی از بزرگ شدن است اما عدم توجه به علائم بروز مشکلات احتمالی ریسک نیاز به پرداخت هزینه ایمپلنت در آینده را زیاد می‌کند!
زود یا دیر افتادن دندان شیری؛ چه زمانی باید نگران شد؟
بیشتر موارد افتادن دندان شیری طبق روال طبیعی پیش می‌رود. اما گاهی اوقات والدین نگران زودتر یا دیرتر افتادن دندان‌های شیری فرزندان دلبندشان می‌شوند. بیایید همه سناریو‌های احتمالی و علل بروز این موارد را بررسی کنیم:
افتادن دندان شیری در ۵ سالگی؛ آیا طبیعی است؟
افتادن دندان شیری در ۵ سالگی یا حتی کمی زودتر، اگرچه از میانگین سنی پایین‌تر است، اما لزوما غیرطبیعی نیست. اگر کودک شما دندان‌های شیری خود را زودتر از همسالانش درآورده باشد، ممکن است زودتر هم شروع به از دست دادن آن‌ها کند. با این حال، اگر افتادن دندان شیری در 5 سالگی (یا زودتر) به دلیل پوسیدگی شدید یا ضربه و آسیب باشد، حتما باید به دندانپزشک مراجعه کرد. در این موارد، ممکن است نیاز به استفاده از فضا نگهدار (Space Maintainer) باشد تا از حرکت دندان‌های مجاور و بسته شدن فضای لازم برای رویش دندان دائمی جلوگیری شود.
مشورت با متخصص دندانپزشکی کودکان می‌تواند به شما اطمینان دهد که آیا افتادن دندان شیری در 5 سالگی برای فرزند شما در محدوده طبیعی قرار دارد یا نیاز به بررسی بیشتر است.
تاخیر در افتادن دندان شیری؛ وقتی دندان دائمی منتظر است!
از طرف دیگر، ممکن است سن افتادن دندان شیری فرزند شما از میانگین بالاتر باشد و دندان‌ها دیرتر بیفتند. تاخیر جزئی معمولا جای نگرانی ندارد. اما اگر تا سن ۷ یا ۸ سالگی هیچ‌کدام از دندان‌های شیری نیفتاده باشند یا اگر دندان دائمی شروع به رویش کرده اما دندان شیری هنوز نیفتاده است (گاهی دندان دائمی پشت ریشه دندان شیری درمی‌آید)، مراجعه به دندانپزشک ضروری است.
دندانپزشک با معاینه و احتمالا تهیه عکس رادیوگرافی (X-ray) می‌تواند علت تاخیر (مانند نبود جوانه دندان دائمی، مسیر رویش نامناسب یا چسبندگی ریشه دندان شیری) را بررسی کند. دانستن زمان افتادن دندان شیری نرمال به تشخیص زودهنگام این موارد کمک می‌کند.
زود افتادن دندان شیری و بلوغ زودرس؛ شایعه یا واقعیت؟
گاهی اوقات نگرانی‌هایی در مورد ارتباط زود افتادن دندان شیری و بلوغ زودرس مطرح می‌شود. نتایج برخی تحقیقات از جمله یک تحقیق در 2021 نشان داده است که رشد دندانی در گروه‌های با بلوغ زودرس سریع‌تر و در گروه‌های با بلوغ دیررس کندتر است. هرچند بیشتر تغییرات در زمان‌بندی افتادن دندان شیری طبیعی هستند، اما آگاهی از علائم هشداردهنده و مراجعه به موقع به پزشک برای اطمینان از سلامت دهان و دندان کودک اهمیت دارد.
اگر نگرانی در مورد بلوغ فرزندتان دارید، باید با متخصص اطفال مشورت کنید و اگر نگرانی در مورد زمان‌بندی افتادن دندان‌ها دارید، دندانپزشک بهترین مرجع پاسخگویی است.
مراقبت‌های پس از افتادن دندان شیری؛ حفظ سلامت لبخند جدید
با افتادن دندان شیری کودکان و رویش دندان‌های دائمی، اهمیت مراقبت از بهداشت دهان و دندان دوچندان می‌شود؛ چراکه دندان‌های دائمی قرار است برای تمام عمر همراه فرزند شما باشند. در نتیجه، رعایت نکات مراقبتی زیر مهم است:
- مسواک زدن منظم: حداقل دو بار در روز با خمیر دندان حاوی فلوراید مسواک بزنید. به کودک کمک کنید تا تمام سطوح دندان‌ها، به‌خصوص دندان‌های آسیاب تازه رویش یافته در عقب دهان را به خوبی تمیز کند.
- نخ دندان: به محض اینکه دو دندان کنار هم قرار گرفتند (چه شیری و چه دائمی)، استفاده روزانه از نخ دندان را شروع کنید.
- رژیم غذایی سالم: مصرف نوشیدنی‌ها و خوراکی‌های شیرین را محدود کنید تا از پوسیدگی دندان کودکان جلوگیری شود.
- معاینات منظم دندانپزشکی: مراجعه منظم به دندانپزشک (هر ۶ ماه یکبار) برای بررسی روند رویش دندان‌های دائمی، تشخیص زودهنگام مشکلات احتمالی و دریافت درمان‌های پیشگیرانه مانند فلورایدتراپی و فیشور سیلانت (شیارپوش) ضروری است.
مراقبت صحیح در این دوره گذار، پایه و اساس یک لبخند سالم و زیبا برای آینده فرزند شما را بنا می‌نهد و از مشکلات بعدی پیشگیری می‌کند.
لبخند کودک شما، اولویت ماست؛ با اطمینان در کنار شماییم!
فرآیند افتادن دندان شیری بخش طبیعی و هیجان‌انگیزی از رشد کودک دلبند شماست. با داشتن اطلاعات کافی درباره زمان افتادن دندان شیری، ترتیب افتادن دندان شیری و نحوه مراقبت صحیح، می‌توانید این دوران را با آرامش و اطمینان بیشتری سپری کنید. به یاد داشته باشید که اکثر تغییرات در سن افتادن دندان شیری طبیعی است، اما توجه به علائم غیرعادی و مشورت با متخصص اهمیت بالایی دارد.
آیا در مورد افتادن دندان شیری فرزندتان سوال یا نگرانی دارید؟ تیم متخصص و دلسوز ما در کلینیک دندانپزشکی شبانه روزی تاج، با تمرکز ویژه بر دندانپزشکی کودکان، آماده پاسخگویی به تمام سوالات شما و ارائه بهترین مراقبت‌ها برای لبخند زیبای فرزندتان است. ما می‌دانیم دندان شیری در چه سنی می افتد و چگونه باید از دندان‌های جدید مراقبت کرد.
همین امروز برای معاینه و مشاوره تخصصی با دندانپزشکان کودک ما در کلینیک تاج تماس بگیرید:
- آدرس: جنت آباد مرکزی، تقاطع نیایش (چهار راه ایرانپارس)، طبقه فوقانی بانک سپه، پلاک ۲
- صفحه اینستاگرام کلینیک دندانپزشکی تاج
کلینیک دندانپزشکی شبانه روزی تاج، در تمام ساعات شبانه روز، مراقب سلامت لبخند خانواده شماست. آینده درخشان لبخند فرزندتان را به ما بسپارید!
سوالات متداول درباره افتادن دندان شیری
1. اگر دندان شیری لق شده دردناک باشد چه کنیم؟
معمولا لق شدن و افتادن طبیعی دندان شیری درد زیادی ندارد. اما اگر کودک احساس ناراحتی می‌کند، می‌توانید از مسکن‌های بدون نسخه مناسب کودکان (مانند استامینوفن) طبق دستور پزشک استفاده کنید. از قرار دادن مستقیم آسپیرین روی لثه خودداری کنید. اگر درد شدید یا مداوم است، به دندانپزشک مراجعه کنید.
2. اگر دندان دائمی پشت دندان شیری در حال رویش باشد، مشکلی پیش می‌آید؟
این حالت که به “دندان کوسه‌ای” معروف است، گاهی اتفاق می‌افتد، به‌خصوص برای دندان‌های پیشین پایینی. در بسیاری از موارد، با افتادن دندان شیری، دندان دائمی به مرور با فشار زبان به جای صحیح خود حرکت می‌کند. با این حال، بهتر است برای ارزیابی وضعیت به دندانپزشک مراجعه کنید. ممکن است نیاز به کشیدن دندان شیری باشد.
3. آیا لازم است دندان شیری افتاده را نگه داریم؟
نگه داشتن دندان شیری به عنوان یادگاری کاملا به شما بستگی دارد و از نظر پزشکی ضرورتی ندارد.
4. فاصله بین افتادن دندان شیری و رویش دندان دائمی چقدر است؟
معمولا دندان دائمی طی چند هفته تا چند ماه پس از افتادن دندان شیری شروع به رویش می‌کند. اگر این فاصله بیش از ۶ ماه طول کشید، بهتر است با دندانپزشک مشورت کنید.
5. آیا ممکن است کودک اصلا دندان شیری نداشته باشد یا دندان دائمی جایگزین وجود نداشته باشد؟
بله، در موارد نادری ممکن است برخی دندان‌های شیری یا دائمی به صورت مادرزادی وجود نداشته باشند (Missing Teeth). تشخیص این موارد با معاینه و عکس رادیوگرافی توسط دندانپزشک امکان‌پذیر است.
6. آیا ضربه به دهان می‌تواند باعث زود افتادن دندان شیری شود؟
بله، ضربه یا آسیب می‌تواند باعث لق شدن و افتادن دندان شیری زودتر از موعد شود. در صورت وقوع حادثه برای دهان و دندان کودک، حتما در اسرع وقت به دندانپزشک (ترجیحا کلینیک شبانه روزی مانند تاج) مراجعه کنید، حتی اگر دندان فورا نیفتد.
