براساس تحقیقات منتشرشده در Journal of Clinical Pediatric Dentistry، حدود ۴۰ درصد کودکان زیر ۱۰ سال حداقل یک بار در طول عمر خود به آفت دهان دچار می‌شوند. این آمار نشان‌دهنده اهمیت شناخت علل، روش‌های پیشگیری و درمان آفت دهان در سنین پایین است.
آفت دهان باعث ایجاد درد، ناراحتی و اختلال در غذا خوردن و صحبت کردن می‌شود. این زخم‌های کوچک و سفید‌رنگ که اغلب در داخل لب، گونه یا زیر زبان ایجاد می‌شوند، ایجاد آفت دهان معمولاً به دلایل مختلفی مانند: ضعف سیستم ایمنی، کمبود برخی ویتامین‌ها مانند B12 و اسید فولیک در کودکان ایجاد می‌شود.
در این سری از مقالات سایت تاج، بهترین کلینیک شبانه روزی دندانپزشکی غرب تهران قصد داریم در خصوص چیستی، علل، علائم و روش های درمان آفت دهان کودکان صحبت کنیم. مانند همیشه مهمان مقاله ما باشید تا در خصوص این موضوع جذاب بیشتر بدانید.
آفت دهان کودکان چیست؟ بررسی علائم و نواحی شایع درگیری
آفت دهان در کودکان یکی از رایج‌ترین بیماری‌های مخاط دهان در سنین پایین است که باعث ایجاد زخم‌های کوچک، دردناک و سفید رنگ در نواحی داخل لب، زبان یا گونه می‌شود. این زخم‌ها باعث درد هنگام خوردن، آشامیدن و حتی صحبت کردن می‌شوند. کودکی که دچار آفت دهان شده باشد، معمولاً دچار بی قراری، کم اشتهایی و اختلال خواب می‌شود.
در مواردی، آفت دهان کودکان همراه با تب و تورم غدد لنفاوی است. در این شرایط مراجعه به کلینیک دندانپزشکی اطفال برای بررسی دقیق و تجویز درمان مناسب ضروری است. کودکان به سیستم ایمنی ضعیف بیشتر در معرض بروز زخم و تحریک مخاط دهان قرار دارند. به همین دلیل پس از مواردی مانند: گاز گرفتن تصادفی لپ یا زبان، دچار آفت می‌شوند.
زخم‌های ناشی از آفت معمولاً به صورت تک زخم یا چندزخم با حاشیه قرمز و مرکز خاکستری یا زرد دیده می‌شوند. اگر کودک شما در خوردن غذا یا صحبت کردن مشکل دارد، احتمال وجود آفت دهان بسیار بالا است. شناخت علائم اولیه و اقدام سریع، از گسترش زخم و افزایش درد جلوگیری می‌کند.
تفاوت آفت با هرپس (تبخال)؛ مقایسه علائم، محل و شدت بیماری
یکی از پرسش‌های رایج والدین این است که آفت با تبخال چه تفاوتی دارد؟ این دو مشکل دهان علی رغم اینکه از لحاظ ظاهری نسبتاً مشابه هستند؛ اما از نظر علت، محل بروز و شدت علائم تفاوت‌های مهمی دارند. افتراق دقیق میان آفت با تبخال برای انتخاب روش درمان بسیار مهم است.
|
تفاوت آفت با هرپس (تبخال) |
||
| مورد مقایسه | آفت دهان کودکان |
هرپس (تبخال) |
| علت | التهابی یا خودایمنی | ویروس هرپس سیمپلکس |
| محل بروز | داخل دهان (زبان، گونه) | اطراف لب یا بینی |
| تعداد زخم‌ها | معمولاً ۱ تا ۳ عدد | خوشه‌ای و چند تا با هم |
| درد و سوزش | شدید | متوسط تا شدید |
| تب | گاهی | اغلب همراه تب |
| واگیردار بودن | خیر | بله |
در برخی موارد خاص، افت‌های ایجاد شده دارای ظاهر سفید ضخیمی هستند. در صورت مشاهده این ضایعات برای بررسی و تشخیص احتمال ابتلا به لکوپلاکیا باید سریعا به دندانپزشکی مراجعه شود.
علت آفت دهان در کودکان؛ نقش تغذیه، استرس و عوامل ژنتیکی
علت آفت دهان در کودکان می‌تواند ترکیبی از عوامل محیطی، تغذیه‌ای و ژنتیکی باشد. آفت دهان معمولاً در کودکانی دیده می‌شود که دچار ضعف سیستم ایمنی، کمبود ویتامین‌ها یا استرس مزمن هستند. کودکان خردسال به دلیل تجربه‌های جدید (مثل رفتن به مهدکودک یا دندان درآوردن) بیشتر در معرض استرس قرار دارند.
یکی از عوامل مهم دیگر آفت دهان، گاز گرفتن زبان یا داخل لپ در هنگام غذا خوردن است که باعث ایجاد زخم و بروز آفت می‌شود. حساسیت به برخی مواد غذایی مانند شکلات، مرکبات یا آجیل‌ها نیز در برخی کودکان آفت را تحریک می‌کند.
مهم‌ترین علل آفت دهان در کودکان شامل موارد زیر است:
- ضعف سیستم ایمنی
- آسیب‌های فیزیکی (مثلاً گاز گرفتن لپ یا زبان)
- استرس و خستگی
- کمبود ویتامین و مواد معدنی (B12، آهن، روی)
- حساسیت غذایی
- عوامل ژنتیکی
نکته: اگر کودک شما به طور مکرر دچار آفت دهان می‌شود، بررسی سریع و تخصصی علت آفت مکرر دهان در کودکان اهمیت بالایی دارد. در صورت ابتلا مکرر به آفت دهان، انتخاب روش مناسب برای درمان سریع آفت دهان کودکان ضروری است.
علائم آفت دهان در کودکان؛ آفت دهان در کودکان نشانه چیست؟
زخم آفت معمولاً در مراحل ابتدایی با احساس سوزش، درد یا گزگز در ناحیه دهان شروع می‌شود. این زخم‌ها اغلب به صورت لکه‌ای سفید یا زردرنگ با حاشیه قرمز نمایان می‌شوند. کودکان ممکن است از درد هنگام غذا خوردن یا نوشیدن شکایت داشته باشند.
اگر کودک شما تب داشته باشد یا از بلع غذا اجتناب کند، احتمال آفت شدید یا عفونت ثانویه وجود دارد. برخی از کودکان در زمان آفت دچار بی‌قراری و بی‌اشتهایی می‌شوند. در موارد شدید، بوی بد دهان یا تورم غدد لنفاوی نیز دیده می‌شود.
علائم رایج آفت دهان در کودکان شامل موارد زیر است:
- احساس درد یا سوزش در دهان
- زخم سفید با حاشیه قرمز روی زبان، لب یا گونه
- بی اشتهایی و اجتناب از خوردن غذاهای ترش یا تند
- تب خفیف یا تورم غدد لنفاوی
- بی‌قراری یا اختلال در خواب
نکته: اگر زخم دهان کودک بیش از ۱۰ روز طول کشید یا با علائم شدید همراه بود، باید درمان خانگی آفت دهان کودک را متوقف کرده و برای بررسی تخصصی‌تر با پزشک مشورت کرد.
تشخیص آفت دهان در کودکان؛ بررسی ظاهری، شرح حال و نیاز به تست
تشخیص آفت معمولاً براساس معاینه بالینی، سابقه علائم و نوع زخم انجام می‌شود. پزشک با بررسی ظاهر زخم دهان و محل آن، از تبخال یا سایر ضایعات دهان افتراق می‌دهد. به طور معمولی نیازی به انجام آزمایش خون یا تست ویروس وجود ندارد.
اگر آفت‌های دهان کودک به صورت مکرر ایجاد شوند یا همراه با تب بالا باشند، احتمال مشکلات سیستم ایمنی یا کمبود مواد مغذی وجود دارد. در چنین مواردی، پزشک بررسی‌های بیشتر و تخصصی‌تری را انجام می‌دهد.
در موارد نادر، آفت ممکن است نشانه‌ای از بیماری‌های زمینه‌ای مانند بیماری کرون یا نقص ایمنی باشد. به همین دلیل، آشنایی با علل زمینه‌ای و خطر آفت دهان کودکان اهمیت دارد تا تشخیص و درمان به موقع انجام شود. بررسی‌های تکمیلی برای کودکانی که به درمان‌های معمول پاسخ نمی‌دهند، ضروری است.
درمان خانگی آفت دهان کودکان؛ روش‌های طبیعی برای کاهش درد و التهاب
در موارد خفیف افت دهان، استفاده از روش‌های طبیعی برای کاهش عوارضی مانند: درد و التهاب بسیار مؤثر است. کودکان در سنین پایین تحمل مصرف مکرر داروهای شیمیایی را ندارند. به همین دلیل، روش‌های طبیعی می‌توانند گزینه مناسبی برای درمان باشند.
|
درمان خانگی آفت دهان کودکان |
|
| روش درمان خانگی |
نحوه استفاده |
| آب نمک و جوش شیرین | بهترین دهانشویه طبیعی، شست و شوی دهان روزی ۲ بار |
| عسل طبیعی (بالای یک سال) | مالیدن مقدار کمی عسل روی زخم |
| عصاره شیرین بیان | غرغره آب نمک رقیق شده |
برای انتخاب بهترین درمان خانگی آفت دهان کودکان باید سن، شدت زخم و وضعیت ایمنی کودک را در نظر گرفت. استفاده از درمان آفت دهان کودکان در طب سنتی فقط با مشورت متخصص مجاز است. همچنین مصرف غذای مناسب برای آفت دهان کودکان مانند غذاهای نرم در درمان سریع اهمیت زیادی دارد.
موثرترین داروها برای آفت دهان کودکان؛ گزینه‌های دارویی ایمن
اگر شدت آفت زیاد باشد یا کودک در غذا خوردن دچار مشکل شود، درمان دارویی توصیه می‌شود. برخی داروهای موضعی مانند: ژل‌های ضدالتهاب و دهان‌شویه‌های آنتی باکتریال به کاهش درد و پیشگیری از عفونت کمک می‌کنند.
|
موثرترین داروها برای آفت دهان کودکان |
|
| دارو |
کاربرد |
| دهان شویه کلرهگزیدین | ضدعفونی زخم و کاهش التهاب |
| پماد تریامسینولون | کاهش درد و التهاب موضعی |
| دیفن هیدرامین + آنتی‌اسید | ترکیب تسکین دهنده برای کودکان بالای 4 سال |
| دهان شویه گیاهی مانند میرتکس | ضدالتهاب طبیعی برای کودکان بالای ۴ سال |
نکته: انتخاب دهانشویه آنتی باکتریال و شربت آفت دهان کودکان باید با توجه به سن و وضعیت بدنی کودک صورت گیرد. مصرف خودسرانه دارو در کودکان با عوارض زیادی همراه است.
پیشگیری از آفت دهان در کودکان؛ تغذیه مناسب و تقویت سیستم ایمنی
پیشگیری همیشه بهترین راهکار است. تقویت سیستم ایمنی و داشتن رژیم تغذیه‌ای مناسب به کاهش احتمال بروز آفت دهان کمک زیادی می‌کند. رژیم غذایی کودک باید سرشار از ویتامین‌های گروه B، آهن و روی باشد. کاهش مصرف خوراکی‌های آلرژی‌زا مانند: شکلات، مرکبات و آجیل برای کودکانی که مستعد آفت هستند اهمیت دارد. همچنین حفظ بهداشت دهان و آموزش صحیح مسواک زدن از دیگر عوامل مؤثر است.
روش‌های پیشگیری از آفت دهان در کودکان شامل موارد زیر است:
- تغذیه حاوی ویتامین‌های مختلف
- مصرف لبنیات، سبزیجات و میوه‌های تازه
- شست و شوی منظم دهان بعد از غذا
- جلوگیری از آسیب فیزیکی مانند گاز گرفتن لپ
- کاهش اضطراب و خواب منظم
نکته: نتایج یافته‌های جدید نشان می‌دهند که مصرف مکمل روی در کودکان دارای وزن کم، احتمال ابتلا به آفت دهان را تا ۳۰٪ کاهش می‌دهد. از آنجایی که در بسیاری از مواقع آفت دهان به دلیل رژیم نامناسب غذایی ایجاد می‌شود، شناسایی علت آفت مکرر در بزرگسالان و والدین نیز نقش مهمی در کنترل بروز آفت دهان کودکان دارد. تشخیص دقیق علت بروز زخم دهان به درمان سریع آفت دهان کودکان کمک می‌کند.
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟ نشانه‌های خطر و موارد نیاز به درمان تخصصی
آفت دهان معمولاً خود به خود بهبود پیدا می‌کند؛ اما در برخی شرایط نیاز به مراجعه فوری به دندانپزشک و درمان سریع وجود دارد. درد شدید، تب بالا و زخم‌هایی که بیش از ده روز باقی می‌مانند از جمله موارد نگران کننده همراه با افت دهان هستند.
مواقع ضروری برای مراجعه به پزشک شامل موارد زیر است:
- آفت‌های بزرگ‌تر از یک سانتی متر
- وجود تب بیش از ۳۸ درجه همراه با زخم
- تکرار آفت بیش از ۳ بار در سال
- عدم تحمل غذا و نوشیدنی به مدت طولانی
- زخم‌هایی با ترشح چرکی یا بوی بد دهان
نکته: بروز مکرر آفت دهان کودکان همراه با تب می‌تواند نشان دهنده نقص سیستم ایمنی یا بیماری‌های مزمن باشد. شناسایی دقیق خطر آفت دهان کودکان به مراجعه به دندانپزشک اطفال وابسته است.
کلینیک دندانپزشکی تاج؛ درمان تخصصی آفت دهان در کودکان
در صورتی که آفت دهان کودک شما به صورت مکرر اتفاق می‌افتد یا همراه با علائم نگران‌کننده‌ای است، توصیه می‌شود برای تشخیص علت اصلی و دریافت درمان مناسب به دندانپزشک متخصص کودکان مراجعه کنید. در کلینیک دندانپزشکی تاج، ما با بهره‌گیری از مجرب‌ترین دندانپزشکان اطفال، آماده ارائه مشاوره و درمان به کودک دلبند شما هستیم.
برای موارد اورژانسی و درد شدید ناشی از آفت، می‌توانید به کلینیک شبانه‌روزی تاج مراجعه کنید تا کودک شما سریع‌تر درد شدید زخم دهان خلاص شود. همچنین، در صورتی که کودک شما دچار آفت دهان کودکان بعد از درمان دندانپزشکی شده است، دندانپزشکان ما با بررسی دقیق وضعیت مخاط دهان، راهکارهای درمانی مؤثری ارائه خواهند داد.
آدرس کلینیک تاج: جنت آباد مرکزی، تقاطع نیایش ( چهار راه ایرانپارس) طبقه فوقانی بانک سپه
آدرس اینستاگرام تاج: https://instagram.com/dentaj_clinic
کلام آخر؛ نکات کلیدی درباره آفت دهان در کودکان
آفت دهان یکی از شایع‌ترین مشکلات دهان در کودکان است که با درد، تب، بی قراری و زخم‌های دهانی همراه است. شناخت علت آفت، تشخیص دقیق آن و انتخاب روش مناسب درمانی از اهمیت بالایی برخوردار است.
با رعایت نکات بهداشتی، تغذیه مناسب و مشورت با دندانپزشک متخصص کودکان، می‌توان از بروز مکرر آفت جلوگیری کرد. در صورت مشاهده علائم شدید، تب یا تکرار بیش از حد زخم‌ها، مراجعه به کلینیک تخصصی کودکان مانند کلینیک تاج ضروری است.
سوالات متداول درباره آفت دهان کودکان
1. برای آفت دهان کودکان چی خوبه؟
برای آفت دهان کودکان استفاده از دهان شویه آب نمک، عسل طبیعی (در کودکان بالای یک‌سال) و ژل ضدالتهاب مؤثر است. در موارد شدید، داروهای تجویزی تحت نظر پزشک ضرورت دارد.
2. آفت دهان در کودکان نشانه چیست؟
آفت دهان در کودکان می‌توانند نشانه ضعف سیستم ایمنی، کمبود ویتامین یا استرس باشند. در صورت تکرار افت دهان، باید علت زمینه‌ای بررسی شود.
3. علت آفت دهان کودکان بعد از دندانپزشکی چیست؟
علت آفت دهان کودکان بعد از دندانپزشکی تحریک مخاط دهان یا استرس هنگام درمان دندانپزشکی، دو علت آفت دهان کودکان بعد از دندانپزشکی هستند.
4. آیا آفت دهان کودکان واگیردار است؟
خیر؛ برخلاف تبخال، آفت دهان مسری نیست.
5. چند روز طول می‌کشد آفت دهان خوب شود؟
در اغلب موارد، طی ۷ تا ۱۰ روز زخم ناشی از افت دهان بهبود پیدا می‌کند.
