علت زیاد شدن بزاق دهان ارتباط مستقیم با تغییرات فیزیولوژیکی، مشکلات گوارشی، بیماری‌های عصبی و حتی مصرف برخی داروها دارد. بزاق نقش مهمی در مرطوب نگه داشتن دهان، تسهیل بلع و محافظت از بافت دهان در برابر باکتری‌ها دارد. زمانی که میزان ترشح بزاق از حد طبیعی فراتر رود، وضعیت «هیپرسالیواسیون» ایجاد می‌شود که علاوه بر ایجاد ناراحتی، می‌تواند نشانه‌ای از یک مشکل جدی‌تر باشد.
زیاد شدن بزاق دهان در برخی افراد موقتی بوده و در اثر تغییرات کوتاه مدت مانند بارداری یا مصرف برخی داروها ایجاد می‌شود. با این حال، در مواردی دیگر این وضعیت ناشی از بیماری‌های مزمن، عفونت‌ها یا مشکلات عصبی است. شناخت علت دقیق این تغییر برای انتخاب روش درمان مناسب اهمیت زیادی دارد.
بررسی عوامل ایجادکننده این مشکل، به ما کمک می‌دهد تا راهکارهای درمانی دقیق‌تری انتخاب کنیم. درمان زیاد شدن بزاق در دهان می‌تواند شامل تغییرات ساده در سبک زندگی، استفاده از داروهای خاص یا حتی مداخلات پزشکی تخصصی باشد. در این سری از مقالات درمانگاه دندانپزشکی شبانه روزی تاج به صورت کامل به دلایل مختلف، روش‌های تشخیص و درمان‌های علمی و سنتی زیاد شدن بزاق دهان پرداخته می‌شود. مانند همیشه مهمان مقاله ما باشید تا در خصوص این موضوع جذاب بیشتر بدانید.
علت زیاد شدن بزاق دهان؛ بررسی عوامل موثر در تولید بیش از حد بزاق
افزایش غیرطبیعی ترشح بزاق که در اصطلاح پزشکی به آن «هیپرسالیواسیون» گفته می‌شود، دلایل گوناگونی دارد و اغلب ناشی از اختلال در عملکرد غدد بزاقی یا سیستم عصبی کنترل کننده این غدد است. هیپرسالیواسیون می‌تواند موقت یا مزمن باشد و شدت آن از فردی به فرد دیگر متفاوت است.
در بسیاری از بیماران، جمع شدن آب در دهان و حالت تهوع به طور همزمان دیده می‌شود که علاوه بر ایجاد ناراحتی، کیفیت زندگی روزانه را نیز تحت تأثیر قرار می‌دهد. زیاد شدن بزاق دهان گاهی به بیماری‌های گوارشی، مشکلات عصبی یا واکنش به برخی داروها مرتبط است. شناخت دقیق علت هیپرسالیواسیون، اولین گام در انتخاب روش درمان مناسب به شمار می‌رود و از درمان‌های غیرضروری پیشگیری می‌کند. در جدول زیر برخی از دلایل زیاد شدن بزاق دهان را می‌خوانید:
|
علت زیاد شدن بزاق دهان |
توضیح کوتاه |
| بارداری | تغییرات هورمونی موجب افزایش فعالیت غدد بزاقی می‌شود. |
| رفلاکس معده | اسید معده باعث تحریک ترشح بزاق اضافی می‌شود. |
| عفونت دهان و گلو | التهاب باعث تحریک غدد بزاقی می‌گردد. |
| داروها | برخی داروهای اعصاب و فشار خون ترشح بزاق را افزایش می‌دهند. |
| مشکلات عصبی | اختلالات حرکتی عضلات دهان کنترل میزان تولید بزاق را کاهش می‌دهند. |
تشخیص زودهنگام علت هیپرسالیواسیون، علاوه بر پیشگیری از تشدید علائم، موجب کوتاه‌تر شدن مسیر درمان می‌شود. در صورت تداوم تولید بیش از حد بزاق بیش از چند هفته، مراجعه به پزشک ضروری است. در ادامه دیگر دلایل مهم زیاد شدن بزاق دهان را بررسی می‌کنیم.
عوامل فیزیولوژیک؛ نقش تغییرات طبیعی بدن در افزایش بزاق
در برخی شرایط، علت زیاد شدن بزاق در واقع واکنش طبیعی بدن به تغییرات داخلی بوده و نیاز به درمان خاصی ندارد. برای مثال، در دوران بارداری تغییرات هورمونی موجب تحریک غدد بزاقی می‌شود که اغلب پس از زایمان برطرف می‌گردد. همچنین در دوران بلوغ به دلیل تغییرات فیزیولوژیک زیاد، نوجوانان ممکن است دچار افزایش ترشح بزاق شوند. این وضعیت معمولاً موقتی بوده و پس از دوران بلوغ کاهش می‌یابد.
یکی دیگر از موارد شایع هیپرسالیواسیون، افزایش بزاق در واکنش به درمان‌های دندانپزشکی است. در حوزه دندانپزشکی کودکان، تحریک بافت‌های دهان، اضطراب ناشی از محیط درمان و طولانی بودن جلسات، موجب ترشح بزاق بیشتر می‌شود. این وضعیت به عنوان یک واکنش محافظتی بدن در برابر خشکی یا تحریک دهان شناخته می‌شود و معمولاً پس از اتمام درمان کاهش می‌یابد.
در مطالعه منتشر شده در Journal of Oral Rehabilitation (2022) با عنوان Salivary Flow Rate Changes in Pediatric Dental Treatments نشان داد که 72٪ کودکان در طول درمان دندانپزشکی افزایش ترشح بزاق دارند. این واکنش در واقع یک مکانیسم دفاعی فیزیولوژیک طبیعی است.
بیماری‌های عصبی؛ تأثیر اختلالات سیستم عصبی بر کنترل بزاق
تقریبا می‌توان گفت بیماری‌های عصبی مهم‌ترین علت زیاد شدن بزاق دهان هیپرسالیواسیون محسوب می‌شوند. هیپرسالیواسیون عصبی به دلیل ضعف یا اختلال در عملکرد عضلات مسئول بلع بزاق رخ می‌دهد. در این بیماران، سیستم عصبی مرکزی یا محیطی قادر به کنترل دقیق ترشح و دفع بزاق نیست و بزاق در دهان تجمع می‌یابد. بیماری‌هایی مانند: پارکینسون، فلج مغزی و اسکلروز چندگانه (MS) شایع‌ترین علل این نوع بزاق زیاد هستند.
علائم در بیماران عصبی معمولاً مزمن بوده و در بسیاری موارد با پیشرفت بیماری تشدید می‌شود. در برخی بیماران، پس از جراحی‌های دهان یا فک نیز تغییرات موقتی در ترشح بزاق دیده می‌شود. به‌عنوان مثال، بیمارانی که کاشت دندان انجام داده‌اند، ممکن است به دلیل تحریک اعصاب ناحیه فک، تا مدتی بزاق بیشتری ترشح کنند که معمولاً موقتی است.
نتایج پژوهش منتشر شده در Neurology Research International (2021) با عنوان Prevalence and Management of Sialorrhea in Parkinson’s Disease نشان داد که 58٪ بیماران مبتلا به پارکینسون درجاتی از هیپرسالیواسیون را نشان می‌دهند. هیپرسالیواسیون روی کیفیت زندگی تأثیر منفی داشته و نیازمند مداخلات درمانی است.
بیماری‌های گوارشی؛ ارتباط مشکلات معده و روده با ترشح بزاق
مشکلات گوارشی از عوامل بسیار شایع افزایش ترشح بزاق هستند. رفلاکس معده به مری (GERD) از مهم‌ترین عللی است که سبب تحریک اعصاب بزاق شده و به دنبال آن ترشح زیاد بزاق موجب خنثی کردن اسید معده می‌شود. این مکانیسم دفاعی بدن موجب افزایش بزاق و ایجاد طعم ترش در دهان می‌گردد.
زخم معده، التهاب معده و برخی عفونت‌های گوارشی نیز می‌توانند سبب بروز هیپرسالیواسیون شوند. بیماران در شرایط ابتلا به عفونت‌های گوارشی قبل از بروز درد یا سایر علائم گوارشی، دچار افزایش ترشح بزاق می‌شوند. در برخی افراد، اضطراب ناشی از درمان‌های زیبایی دندان مانند بلیچینگ دندان نیز می‌تواند به دلیل مشکلات گوارشی باعث افزایش بزاق شود.
بر اساس گزارش پژوهش منتشر شده در American Journal of Gastroenterology (2020) در مقاله با عنوان Gastroesophageal Reflux and Salivary Secretion Response، رفلاکس معده با افزایش 25٪ ترشح بزاق همراه است.
عفونت‌ها و التهاب‌ها؛ نقش عفونت‌های دهان و گلو در زیاد شدن بزاق
یکی دیگر از انواع علت زیاد شدن بزاق، بروز عفونت در دهان و گلو است. از دیگر عفونت‌های دهان، لثه، لوزه و گلو باعث تحریک غدد بزاقی و افزایش ترشح بزاق می‌شوند. زیاد شدن بزاق دهان به عنوان یک مکانیسم دفاعی، سبب ضد عفونی و از بین بردن سریع عوامل بیماری‌زا و کاهش التهاب دهان می‌شود.
در برخی بیماران، هیپرسالیواسیون در حین خواب شدت پیدا می‌کند. کاهش بلع در حالت خوابیده باعث علت جمع شدن آب دهان در خواب می‌شود. جمع شدن آب دهان علاوه بر احساس ناراحتی، ممکن است نشانه‌ای از عفونت فعال باشد. عفونت‌های سینوسی و التهاب لوزه‌ها نیز سبب هیپرسالیواسیون شده و باید به موقع درمان شوند.
نتایج مطالعه علمی منتشر شده در Clinical Oral Investigations (2021) با عنوان Salivary Flow and Oral Infections نشان داد که در بیماران مبتلا به عفونت مزمن لثه، میزان ترشح بزاق 35٪ بیشتر از افراد سالم است. افزایش ترشح بزاق به کاهش بار میکروبی دهان کمک می‌کند.
داروها و مسمومیت‌ها؛ تأثیر مصرف برخی داروها و مواد شیمیایی
مصرف برخی داروها، مخصوصا داروهای اعصاب، آرام بخش‌ها و داروهای کاهنده فشار خون می‌تواند باعث افزایش ترشح بزاق شود. بنابراین یکی از مهم‌ترین انواع علت زیاد شدن بزاق دهان مصرف دارو است. افزایش ترشح بزاق معمولاً به دلیل تحریک گیرنده‌های خاص در غدد بزاقی یا کاهش توانایی بلع رخ می‌دهد. همچنین مسمومیت با برخی مواد شیمیایی مانند جیوه یا آرسنیک می‌تواند ترشح بزاق را به طور قابل توجهی افزایش دهد.
|
اثرات داروها در زیاد شدن بزاق دهان |
|
| دارو یا ماده |
توضیح کوتاه |
| کلوزاپین | داروی آرام بخش که باعث تحریک شدید غدد بزاقی می‌شود. |
| پیلوکارپین | داروی مورد استفاده در درمان خشکی دهان که گاهی باعث تولید بیش از حد بزاق می‌شود. |
| آرسنیک | مسمومیت حاد یا مزمن باعث افزایش بزاق و التهاب دهان می‌شود. |
| جیوه | مسمومیت با جیوه منجر به تحریک مداوم غدد بزاقی می‌گردد. |
در صورتی که علت زیاد شدن بزاق دهان مصرف بعضی از داروها باشد، تغییر یا قطع مصرف داروهای اشاره شده در لیست بالا باید تنها با نظر پزشک انجام شود؛ زیرا قطع یا تغییر دادن خودسرانه دوز دارو برای بدن بسیار خطرناک است.
روش‌های درمان تخصصی؛ اقدامات پزشکی برای کنترل ترشح بزاق
درمان تخصصی برای درمان بزاق زیاد دهان بسته به علت زمینه‌ای متفاوت است. پزشک ممکن است از داروهای کاهنده ترشح بزاق، تزریق بوتاکس در غدد بزاقی یا حتی جراحی کاهش حجم غدد استفاده کند. در موارد خفیف، تمرین‌های بلع و گفتاردرمانی می‌تواند مؤثر باشد.
|
روش‌های درمان تخصصی برای افزایش ترشح بزاق دهان |
|
| روش درمان |
توضیح کوتاه |
| داروهای آنتی‌کولینرژیک | کاهش فعالیت غدد بزاقی از طریق مهار انتقال عصبی |
| تزریق بوتاکس | مسدود کردن موقت فعالیت غدد بزاق |
| جراحی غدد بزاقی | برداشتن یا کوچک کردن غدد برای کاهش ترشح |
| گفتاردرمانی | بهبود الگوی بلع و کنترل بزاق |
در برخی موارد، مخصوصا زمانی که زیاد شدن بزاق دهان با ناهنجاری فک یا دندان مرتبط است، درمان همزمان با روش ارتودنسی می‌تواند مؤثر باشد. شاید بپرسید ارتودنسی دندان چیست؟ ارتودنسی روشی تخصصی برای اصلاح ناهنجاری‌های فک و دندان است که می‌تواند به بهبود الگوی بلع و کاهش ترشح بزاق کمک کند.
درمان‌های طب سنتی؛ رویکردهای گیاهی و خانگی برای کاهش بزاق
برای درمان جمع شدن آب در دهان در طب سنتی از گیاهان قابض و کاهش دهنده رطوبت دهان استفاده می‌شود. گیاهانی مانند: مریم‌گلی، چای سیاه غلیظ و گل ختمی می‌توانند با اثر ضدالتهابی و قابض خود میزان بزاق را کاهش دهند. همچنین از آنجایی که می‌توان گفت مهم‌ترین علت زیاد شدن بزاق دهان مشکلات گوارشی است؛ تغییر رژیم غذایی و کاهش مصرف غذاهای ترش و تند در کنترل هیپرسالیواسیون مؤثر است.
|
درمان‌های طب سنتی موثر در کاهش ترشح بزاق دهان |
|
| روش درمان |
اثرات |
| دم‌کرده مریم‌گلی | کاهش فعالیت غدد بزاقی به‌دلیل اثر قابض |
| جویدن میخک | خاصیت ضدباکتری و قابض برای کنترل بزاق |
| چای سیاه غلیظ | اثر خشک‌کننده و کاهش‌دهنده رطوبت دهان |
| غرغره آب نمک | کاهش التهاب و تنظیم ترشح بزاق |
استفاده از طب سنتی باید با مشورت پزشک یا متخصص طب سنتی انجام شود تا از تداخل با داروهای شیمیایی جلوگیری شود.
کلینیک تخصصی تاج؛ انتخابی مطمئن برای سلامت دهان و دندان
کلینیک تخصصی تاج به عنوان یکی از مراکز پیشرو در حوزه دندانپزشکی و درمان‌های مرتبط با مشکلات بزاق، با استفاده از پیشرفته‌ترین تجهیزات و روش‌های درمانی روز دنیا، خدماتی جامع و تخصصی ارائه می‌دهد. این مرکز با برخورداری از تیمی متشکل از دندانپزشکان، جراحان فک و صورت و متخصصان بیماری‌های دهان توانسته است رویکردی چند جانبه برای تشخیص و درمان مشکلات بیماران ایجاد کند.
در کلینیک تاج، روند درمان بیماران دچار بزاق زیاد دهان به صورت کاملاً فردی انجام می‌شود. ابتدا برای بررسی علت زیاد شدن بزاق دهان ارزیابی کامل شامل معاینات بالینی، تصویر برداری دیجیتال، تست‌های تخصصی غدد بزاقی و بررسی وضعیت گوارشی یا عصبی صورت می‌گیرد. سپس بر اساس نتایج، برنامه درمانی ترکیبی شامل دارو، تمرین‌های مرتبط با بلع، مداخلات جراحی یا تزریق بوتاکس، و در صورت نیاز مشاوره تغذیه‌ای ارائه می‌شود.
آدرس کلینیک تاج: جنت آباد مرکزی، تقاطع نیایش ( چهار راه ایرانپارس) طبقه فوقانی بانک سپه
آدرس اینستاگرام کلینیک دندانپزشکی شبانه روزی تاج: https://instagram.com/dentaj_clinic
کلام آخر؛ دلایل افزایش بزاق دهان را کشف کنید!
کنترل بزاق زیاد نیازمند شناخت دقیق علت زمینه‌ای، انتخاب روش درمان مناسب و پیگیری منظم است. عوامل فیزیولوژیک، بیماری‌های عصبی، مشکلات گوارشی، عفونت‌ها، داروها و حتی شرایط محیطی می‌توانند در بروز هیپرسالیواسیون نقش داشته باشند.
در کنار درمان تخصصی، تغییر سبک زندگی و استفاده صحیح از روش‌های طب سنتی نیز برای درمان هیپرسالیواسیون مؤثر هستند. پیگیری به موقع علائم و مشاوره با متخصصان حوزه دهان و دندان می‌تواند از پیشرفت مشکل جلوگیری کرده و کیفیت زندگی را به میزان زیادی بهبود بخشد.
سوالات متداول برای مقاله زیاد شدن بزاق دهان
1-آیا علت زیاد شدن بزاق دهان همیشه ابتلا به بیماری است؟
خیر؛ در برخی شرایط علت زیاد شدن بزاق دهان ناشی از بارداری یا اضطراب است.
2-آیا ترشح زیاد بزاق دهان می‌تواند باعث بوی بد دهان شود؟
بله؛ در صورت تجمع طولانی مدت بزاق دهان و عدم رعایت بهداشت دهان سبب بوی بد دهان می‌شود.
2-آیا مشکلات معده همیشه سبب ترشح بزاق دهان می‌شود؟
خیر؛ اما رفلاکس معده یکی از علل شایع زیاد شدن بزاق دهان است.
4-آیا تغییر رژیم غذایی می‌تواند میزان ترشح بزاق را کاهش دهد؟
بله، کاهش مصرف غذاهای ترش و تند برای کاهش ترسح بزاق دهان مفید است
5-آیا اضطراب باعث ترشح زیاد بزاق دهان می‌شود؟
بله، تحریک عصبی جزء مهم‌ترین انواع علت زیاد شدن بزاق دهان است.
