آیا شما هم تجربه تلخی ناگهانی و بی دلیل در دهان را داشتهاید؟ این حس ناخوشایند میتواند در طول روز و حتی در خوابآرامش شما را بر هم بزند. شاید بارها برایتان پیش آمده باشد که با خود فکر کنید: “چرا دهانم اینقدر تلخ شده؟ آیا این تلخی دهان خطرناک است؟” تلخی دهان میتواند به دلایل مختلفی از جمله مصرف برخی غذاها، تغییرات هورمونی و بهداشت ضعیف دهان و دندان رخ دهد. درمان علل زمینهای و استفاده از درمانهای خانگی میتواند به کنترل تلخی دهان کمک کند.
درمان تلخی دهان شامل درمان بیماریهای زمینهای است، اما در این بین، افراد میتوانند با برخی درمانهای خانگی ساده، این طعم ناخوشایند را مدیریت کنند. در این مقاله از كلينيک دندانپزشکی شبانهروزی تاج، 14 علت احتمالی تلخی دهان، علائم و درمانهای این عارضه مورد بحث قرار گرفتهاند.
علت تلخی دهان؛ 14 دلیل مهم را بدانید!
تلخی دهان میتواند به دلایل مختلفی رخ دهد. بسیاری از علل تلخی دهان جدی نیستند. با این حال، این علائم میتوانند آزاردهنده باشند و ممکن است در رژیم غذایی معمول فرد یا لذت بردن او از زندگی روزمره اختلال ایجاد کنند. برخی از علتهای شایع عبارتند از:
1. خشکی دهان؛ از علل اصلی تلخی دهان
خشکی دهان یا زروستومی وضعیتی است که در آن غدد بزاقی به اندازه کافی بزاق تولید نمیکنند. بزاق مایعی حیاتی است که به هضم غذا کمک کرده، دهان را مرطوب نگه میدارد و از دندانها در برابر پوسیدگی محافظت میکند. کاهش تولید بزاق میتواند منجر به عوارضی مانند خشکی دهان، احساس چسبندگی در دهان و تغییر حس چشایی شود؛ یکی از این تغییرات نیز احساس تلخی در دهان است.
مشکل خشكي و احساس تلخي دهان بعد از آن میتواند ناشی از عوامل مختلفی از جمله مصرف داروهای ضد افسردگی، دیورتیک، شلکنندههای عضلانی و آنتیهیستامینها باشد. همچنین، برخی بیماریهای زمینهای مانند دیابت، HIV یا ایدز، سندروم سجگرن، لوپوس، بیماری تیروئید، رادیوتراپی، شیمیدرمانی، تنفس دهانی و آسیب عصبی نیز میتوانند باعث خشکی دهان شوند.
اگر متوجه خشکی دهان و احساس تلخی شدید، بهتر است به پزشک یا دندانپزشک مراجعه کنید. آنها میتوانند علت اصلی را تشخیص داده و درمان مناسب را تجویز کنند. در برخی موارد، درمان بیماری زمینهای میتواند به کاهش خشکی دهان کمک کند.
2. مشکلات دندانی؛ علت شایع وحود احساس تلخی در دهان!
بهداشت ضعیف دهان و دندان یکی از دلایل اصلی بروز طعم تلخ در دهان است. وقتی از دهان خود به خوبی مراقبت نکنیم، باکتریها فرصت رشد و تکثیر پیدا میکنند. این باکتریها ترکیباتی تولید میکنند که باعث ایجاد طعم ناخوشایند و تلخي دهان میشوند.
برخی از مشکلات دندانی که میتوانند منجر به تلخی دهان شوند عبارتند از:
- بیماری لثه (ژنژیویت): التهاب و عفونت لثهها باعث ایجاد باکتری و تجمع پلاک میشود که در نتیجه آن، طعم بد دهان و حتی تلخی احساس میشود.
- پوسیدگی دندان: حفرههای دندانی محل تجمع باکتریها هستند. این باکتریها میتوانند باعث تولید اسید شده و به مینای دندان آسیب برسانند. همچنین، مواد غذایی گیر کرده در حفرهها میتوانند تجزیه شده و طعم بدی ایجاد کنند.
- سرطان دهان: اگرچه کمتر رایج است، اما سرطان دهان نیز میتواند یکی از دلایل تلخی دهان باشد.
برايیشگیری از مشکلات دندانی و تلخی دهان چند راهکار زیر را فراموش نکنید:
- مسواک بزنید: حداقل دو بار در روز و به مدت دو دقیقه دندانهای خود را مسواک بزنید.
- هر روز نخ دندان بكشيد: استفاده روزانه از نخ دندان به تمیز کردن فواصل بین دندانها و جلوگیری از تجمع پلاک کمک میکند.
- از دهانشویه آنتیباکتریال استفاده كنيد: دهانشویه میتواند به کاهش باکتریهای دهان کمک کند.
- بطور منظم به دندانپزشک مراجعه كنيد: معاینات منظم دندانپزشکی به تشخیص زودهنگام مشکلات دندانی و درمان آنها کمک میکند.
به یاد داشته باشید: تلخی دهان ممکن است دلایل دیگری مانند مشکلات گوارشی، داروها یا برخی بیماریها نیز داشته باشد. بنابراین، اگر به طور مداوم طعم تلخی در دهان خود احساس میکنید، حتما به پزشک یا دندانپزشک مراجعه کنید تا علت اصلی آن مشخص شود و درمان مناسب دریافت کنید.
3. بارداری؛ عاملی بر بروز حس تلخی در کام!
یکی از تغییرات رایجی که بسیاری از زنان باردار تجربه میکنند، تغییر حس چشایی و بروز طعم فلز مانند یا تلخی در دهان است. خوشبختانه، این احساس تلخی دهان خطرناک نیست معمولاً پس از مدتی به طور خود به خود برطرف میشود.
دلیل اصلی این تغییر ناخوشایند، تغییرات هورمونی دوران بارداری است. این تغییرات میتوانند حس بویایی فرد را تحت تأثیر قرار داده و حساسیت به برخی بوها را افزایش دهند. در نتیجه، حس چشایی نیز دستخوش تغییر میشود و ممکن است طعم فلز مانند یا تلخی در دهان احساس شود. این تغییر در حس چشایی، اگرچه آزاردهنده است، اما معمولاً موقتی بوده و با پایان دوران بارداری بهبود مییابد.
4. سندروم سوزش دهان (Burning mouth syndrome (BMS))؛ علت وجود احساس تلخي دهان
سندرم سوزش دهان وضعیتی است که باعث ایجاد احساس سوزش در دهان میشود. علاوه بر این احساس سوزش، برخی افراد ممکن است طعم تلخ یا کهنگی را در دهان خود تجربه کنند.
علائم سندرم سوزش دهان ممکن است به صورت پراکنده ظاهر شوند، اما همچنین میتوانند مزمن باشند و برای مدت طولانی ادامه داشته باشند. برخی افراد مبتلا به این سندرم ممکن است در خوردن یا نوشیدن مشکل داشته باشند، در حالی که برخی دیگر ممکن است دریابند که این کار علائم آنها را تسکین میدهد.
5. یائسگی و تغییرات هورمونی ناشی از آن؛ دلیلی بر وجود حس تلخی در دهان
افرادی که در دوران یائسگی هستند ممکن است طعم تلخی را در دهان خود تجربه کنند. این طعم ممکن است به دلیل کاهش سطح استروژن در بدن باشد که میتواند منجر به یک بیماری ثانویه مانند سندرم سوزش دهان شود. همچنین احتمال دارد به دلیل خشکی مداوم دهان باشد که در افراد در دوران یائسگی شایع است.
در نتيجه، تغییرات هورمونی در دوران یائسگی میتواند بر بدن تأثیر بگذارد و منجر به بروز علائم مختلفی شود. یکی از این علائم، تغییر در حس چشایی و بروز طعم تلخ در دهان است. برای مدیریت این مشکل، حفظ هیدراتاسیون مناسب، استفاده از محصولات مرطوبکننده دهان و مراجعه به پزشک برای بررسی دقیق و درمانهای احتمالی توصیه میشود.
6. GERD یا رفلاکس اسید؛ علت شايع تلخي دهان
رفلاکس اسید که به عنوان بیماری رفلاکس معده به مری (GERD) نیز شناخته میشود، یکی از مشکلات گوارشی رایج است که میتواند تأثیرات منفی زیادی بر سلامت دهان داشته باشد. در این وضعیت، اسید معده به طور غیرطبیعی به مری برمیگردد و حتی ممکن است به دهان برسد. تماس مکرر این اسید با بافتهای دهان میتواند به بروز احساس تلخی در دهان منجر شود. تلخی دهان به دلیل تغییرات در محیط دهان ناشی از اسید معده و همچنین اختلال در تعادل باکتریهای دهانی ایجاد میشود.
علاوه بر این، اسید معده میتواند مینای دندان را تحلیل برده و آسیبهای دندانی مانند پوسیدگی و حساسیت دندانها را به وجود آورد. این مشکلات دندانی، به نوبه خود، بر تلخی دهان تأثیر میگذارند و میتوانند اعث ایجاد مشکلات بیشتر در بهداشت دهان شوند. برای کاهش این علائم، تغییرات در رژیم غذایی و استفاده از داروهای مناسب برای کنترل رفلاکس اسید توصیه میشود.
7. عفونت قارچی دهان (کاندیدیازیس دهانی)
کاندیدیازیس دهانی که به نام عفونت قارچی دهان نیز شناخته میشود، ناشی از رشد بیش از حد قارچهای از جنس کاندیدا، به ویژه Candida albicans در دهان است. این وضعیت میتواند به دلیل ضعف سیستم ایمنی بدن، مصرف طولانیمدت آنتیبیوتیکها یا مشکلات بهداشتی دهان مانند خشکی دهان ایجاد شود. علائم کاندیدیازیس دهانی شامل بروز لکههای سفید و شیری در دهان، زبان و لثهها، همراه با احساس درد و ناراحتی است. در برخی موارد، این عفونت میتواند باعث ایجاد تلخی یا طعم نامطبوع در دهان شود و حتی در شرایط شدید، بلعیدن غذا را دشوار کند.
تشخیص و درمان به موقع قارچ دهان بسیار مهم است. درمان معمولاً شامل استفاده از داروهای ضد قارچ موضعی یا سیستمیک است که به کاهش تعداد قارچها و کنترل علائم کمک میکند. رعایت بهداشت دهان، مانند مسواک زدن منظم و استفاده از دهانشویههای ضد قارچ، میتواند به پیشگیری از عفونتهای قارچی و تسریع بهبودی کمک کند. همچنین، مشاوره با یک دندانپزشک یا پزشک برای تعیین علت اصلی و درمان مناسب بسیار توصیه میشود.
8. سندرم دانه کاج؛ علت وجود حس تلخي در دهان
سندرم دانه کاج یا دهان کاجی یک اتفاق نادر است که ممکن است در برخی افراد طی 12 تا 48 ساعت پس از مصرف دانه کاج رخ دهد. سندرم دانه کاج معمولاً با طعم تلخ یا فلز مانند در دهان مشخص میشود. این طعم ممکن است با مصرف سایر غذاها تشدید شود. سندرم دانه کاج میتواند 2 تا 4 هفته طول بکشد. علت دقیق سندرم دانه کاج هنوز مشخص نیست، اما برخی نظریهها حاکی از آن است که ممکن است به دلیل ترکیبات شیمیایی خاصی در برخی انواع دانه کاج باشد.
اگر پس از مصرف دانه کاج طعم تلخ یا فلز مانند در دهان خود تجربه کردید، بهتر است از مصرف مجدد دانه کاج خودداری کنید و در صورت تداوم علائم به پزشک مراجعه کنید.
9. استرس و اضطراب؛ دلیل 99 درصد بیماریها ازجمله تلخی دهان!
سطح بالای استرس و اضطراب میتواند پاسخ استرس را در بدن تحریک کند که میتواند حس چشایی فرد را تغییر دهد. اضطراب میتواند باعث خشکی دهان شود که اغلب منجر به طعم تلخ میشود.
برای مدیریت استرس و اضطراب، تکنیکهای آرامسازی مانند مدیتیشن، یوگا و تنفس عمیق میتوانند مفید باشند. همچنین، ایجاد تعادل بین کار و استراحت، داشتن خواب کافی و تغذیه مناسب نیز نقش مهمی در کاهش استرس دارند.
10. آسیب عصبی؛ دلیل کمتر شایع تلخی دهان
مانند سایر حواس ما، جوانههای چشایی مستقیماً به اعصاب مغز متصل هستند. آسیب به اعصاب میتواند باعث تغییر در نحوه تجربه طعم توسط فرد شود. آسیب عصبی میتواند در نتیجه آسیب دیدگی سر یا بیماریهایی از جمله صرع، مولتیپل اسکلروزیس، تومورهای مغزی و فلج صورت بل ایجاد شود.
آسیب عصبی یک عامل جدی است که میتواند بر حس چشایی و سایر عملکردهای بدن تأثیر بگذارد. اگر مشکوک به آسیب عصبی هستید، مهم است که به پزشک مراجعه کنید تا تشخیص دقیق و درمان مناسب دریافت کنید.
11. تلخي دهان؛ از عوارض مصرف برخی داروها و قرصهاي مکمل
در برخی افراد، داروهای خاص، مکملها یا درمانهای پزشکی ممکن است باعث طعم تلخ یا فلز مانند در دهان شوند. در چنين شرايطي يا داروها طعم تلخی دارند یا به دلیل اینکه مواد شیمیایی موجود در آنها به داخل بزاق ترشح میگردند، احساس تلخي در دهان ايجاد ميشود.
داروهایی که ممکن است منجر به طعم تلخ شوند عبارتند از:
- برخی آنتیبیوتیکها
- برخی داروهای قلبی
- ویتامینهایی که حاوی مواد معدنی یا فلزات مانند مس، آهن یا روی هستند
- داروهای لیتیوم
فرد باید برای اطلاع از اینکه آیا داروهای او میتواند باعث تلخي دهان شوند يا خير، با پزشک یا داروساز مشورت کند.
12. بیماریها؛ عامل وجود طعم تلخی در دهان
برخی بیماریها، از جمله عفونتهای سینوسی یا سرماخوردگی، میتوانند با طعم تلخ در دهان همراه باشند. علت تلخی دهان در سرماخوردگی یا سایر بیمارها این است که در طول این بیماریها، بدن پروتئینهای التهابی را برای جذب سلولهای مضر ارسال میکند. این پروتئینها احتمال دارد روی زبان و جوانههای چشایی تأثیر بگذارند که میتواند باعث شود فرد طعم تلختری نسبت به حالت عادی در دهان خود احساس کند.
به طور کلی، تلخی دهان ناشی از بیماری معمولاً موقتی است و با بهبودی از بیماری برطرف میشود. با این حال، اگر این مشکل ادامه یافت یا با سایر علائم نگرانکننده همراه بود، بهتر است به پزشک مراجعه کنید. برای کسب اطلاعات بیشتر در زمینه عفونت دهان و دندان، مقاله «10مورد از علائم عفونت دهان» را مطالعه نمایید.
13. مشکلات کبد؛ دلیل وجود احساس مزه تلخی در دهان
مشکلات کبد و تلخی دهان میتوانند با هم در ارتباط باشند، زیرا کبد نقش مهمی در سمزدایی و متابولیسم دارد. اختلالات کبدی مانند هپاتیت، سیروز کبدی یا کبد چرب میتوانند باعث تجمع سموم در بدن شده و به تغییر در طعم دهان، از جمله احساس تلخی، منجر شوند. همچنین، ناتوانی کبد در سمزدایی صحیح میتواند به اختلالات گوارشی و رفلاکس معده منجر شود که به تلخی دهان دامن میزند. در صورت بروز این علائم همراه با دیگر نشانهها مانند خستگی، زردی پوست، یا تغییر رنگ ادرار، مشورت با پزشک برای ارزیابی و درمان مناسب ضروری است.
14. درمان سرطان؛ علت تلخی دهان
تغییرات در حس چشایی یک عارضه جانبی رایج در درمان سرطان است. شیمیدرمانی و رادیوتراپی ممکن است در برخی افراد جوانههای چشایی را تحریک کنند که میتواند باعث شود حتی چیزهای ساده مانند تست ساده یا آب طعم تلخ یا ناخوشایند داشته باشند. این تغییرات میتوانند بر اشتها و تغذیه تأثیر بگذارند. مهم است که با پزشک یا متخصص تغذیه در مورد راههای مدیریت این عارضه صحبت کنید.
علائم و نشانه؛ از کجا بفهمیم که گرفتار عارضه تلخی دهان هستیم؟
تغییر مداوم حس چشایی در دهان از نظر پزشکی به عنوان دیسژوزی شناخته میشود. این طعم ناخوشایند است و میتواند تا زمانی که علت اصلی آن درمان شود، ادامه یابد. افراد مبتلا به دیسژوزی ممکن است طعم ثابتی را تجربه کنند که اغلب آن را به یکی از موارد زیر توصیف میکنند:
- تلخ
- فلز مانند
- کهنه یا بدبو
- شور
این طعم میتواند حواسپرتی ایجاد کند و حتی ممکن است چشیدن چیزهای دیگر هنگام خوردن یا نوشیدن را دشوار کند. فرد ممکن است حتی پس از مسواک زدن نیز این طعم را داشته باشد. همچنین ممکن است بسته به علت، علائم دیگری را نیز تجربه کند.
درمان و راهكارهای خانگی برای تلخی دهان
درمان قطعی تلخی دهان معمولاً شامل درمان علت اصلی آن میشود. پزشک میتواند با پرسیدن در مورد سایر علائم و داروها و انجام آزمایشها، مشکل را تشخیص دهد. سپس میتواند درمانهای مناسب را توصیه کند.
البته يكسري درمانهای خانگی ممکن است به برخی افراد کمک کند تا در حین جستجوی راه حل دائمی، تسکین موقتی از علائم خود پیدا کنند، اگرچه ممکن است برای همه موثر نباشد.
درمانهای خانگی که احتمال دارد به کاهش تلخی دهان کمک کنند عبارتند از:
- مراقبت منظم دندانپزشکی مانند مسواک زدن، نخ دندان کشیدن و استفاده از دهانشویه آنتیباکتریال
- جویدن آدامس بدون قند برای حفظ حرکت بزاق در دهان
- نوشیدن مایعات فراوان در طول روز
- اجتناب از عوامل خطرناک رفلاکس اسید مانند خوردن غذاهای چرب یا تند و کاهش یا حذف محصولات تنباکو و الکل
- شستشوی دهان با یک قاشق چایخوری جوش شیرین اضافه شده به یک لیوان آب
توجه: این اطلاعات صرفاً جنبه اطلاعرسانی دارد و نباید به عنوان جایگزینی برای مشاوره پزشکی تلقی شود. برای تشخیص و درمان دقیق، همیشه باید به پزشک مراجعه کنید.
آیا تلخی دهان خطرناک است؛ چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟
تلخی دهان به خودی خود نمیتواند خطری جدی تلقی شود، اما در صورتی که این احساس به مدت طولانی ادامه یابد یا با علائم دیگری مانند درد، تورم، تب یا تغییرات در حس چشایی همراه باشد، میتواند نشانهای از وجود مشکلی جدیتر باشد. در این موارد، ضروری است که به پزشک مراجعه کنید تا علت دقیق بررسی و درمان مناسب انجام شود.
درمان تلخی دهان در کلینیک دندانپزشکی شبانهروزی تاج
در صورتی که تلخی دهان شما به طور مداوم ادامه پیدا کند یا با علائم غیرعادی دیگری همراه باشد، توصیه میشود برای بررسی و دریافت مشاوره تخصصی، به کلینیک دندانپزشکی شبانه روزی تاج مراجعه کنید. دنتال تاج یکی از کلینیکهای دندانپزشکی معتبر و مجهز در تهران است که با بهرهگیری از جدیدترین تکنولوژیها و کادری مجرب، طیف گستردهای از خدمات دندانپزشکی را ارائه میدهد. این کلینیک دندانپزشکی شبانه روزی با محیطی آرام و دلنشین، به شما این امکان را میدهد تا با خیالی آسوده به درمان دندان و مشکلات دهانی خود بپردازید.
راههای ارتباط با تاج:
- تلفن: 02191305400
- آدرس: جنت آباد مرکزی، تقاطع نیایش (چهار راه ایرانپارس)، طبقه فوقانی بانک سپه، پلاک ۲
- آدرس اینستاگرام: https://instagram.com/dentaj_clinic
برای رزرو نوبت و کسب اطلاعات بیشتر، با دنتال تاج تماس بگیرید.
سوالات متداول در مورد تلخی دهان
1. آیا تلخی دهان نشانهای از یک بیماری جدی است؟
تلخی دهان میتواند نشانهای از مشکلات جدیتری مانند بیماریهای گوارشی، عفونتهای دهانی یا اختلالات هورمونی باشد. اگر این احساس ادامهدار و همراه با علائم دیگر مانند درد، تورم یا تغییرات در حس چشایی باشد، باید به پزشک مراجعه کنید.
2. چه عللی میتوانند باعث تلخی دهان شوند؟
علل مختلفی از جمله خشکی دهان (زروستومی)، مشکلات دندانی، عفونتهای قارچی، رفلاکس اسید، تغییرات هورمونی در دوران بارداری یا یائسگی و مصرف برخی داروها و مکملها میتوانند منجر به تلخی دهان شوند.
3. آیا درمانهای خانگی برای تلخی دهان مؤثر هستند؟
بله، برخی درمانهای خانگی مانند استفاده منظم از دهانشویههای ضدباکتریال، جویدن آدامس بدون قند و نوشیدن مایعات فراوان میتوانند به کاهش موقت تلخی دهان کمک کنند. اما برای درمان کامل، لازم است علت اصلی شناسایی و درمان شود.
4. علت تلخی دهان در مردان چیست؟
تلخی دهان در مردان به طور کلی به مشکلات گوارشی، عفونتهای دهان و دندان و اختلالات کبدی مرتبط است و تفاوت خاصی با زنان ندارد. اگر تلخی دهان مداوم باشد و با علائم دیگر همراه باشد، مشورت با پزشک برای تشخیص دقیق و درمان ضروری است.
5. برای تلخی دهان چی بخوریم؟
برای کاهش تلخی دهان، نوشیدن آب به میزان کافی، مصرف میوههایی مانند پرتقال و سیب و استفاده از ماست طبیعی میتواند مفید باشد. همچنین، مصرف زنجبیل تازه یا چای زنجبیل و گلاب میتواند به بهبود طعم دهان کمک کند. رعایت بهداشت دهان و استفاده از خمیردندان و دهانشویههایی با طعم خوشایند نیز میتواند مفید باشد. در صورت عدم بهبود با این روشها، مشورت با پزشک برای شناسایی علت و درمان مناسب ضروری است.
6. آیا قرص برای تلخی دهان وجود دارد؟
هیچ قرص خاصی برای درمان مستقیم تلخی دهان وجود ندارد. قرصهایی که برای درمان تلخی دهان تجویز میشوند، معمولاً برای درمان علت اصلی این مشکل استفاده میشوند.